Wie heeft Jacques Wijsman vermoord? Podcast over onopgeloste moordzaak uit 1921
DEN HAAG - Het was oudejaarsavond 1921. Advocaat Jacques Wijsman (32) ging met de trein van Amsterdam naar Den Haag om met zijn ouders oud en nieuw te vieren. Maar hij kwam niet levend aan. In de trein werd hij vermoord. Honderd jaar later is de moord nog altijd niet opgelost. Archivaris Maartje van de Kamp en Andere Tijden-journalist Paul Ruigrok maakten er een podcast over, de eerste twee afleveringen staan nu online.
Zes jaar geleden ontdekte Maartje op haar werk in het Nationaal Archief een dossier over de moord. Het is een dossier van de Rechtbank Den Haag. 'Ik vond het ontzettend intrigerend. Maar je werk gaat door en je komt er niet aan toe. Tot ik op een dag nog een clou vond. Toen dacht ik, nu moeten we er iets mee gaan doen.' Dus beginnen archivaris Maartje met Andere Tijden-journalist Paul hun zoektocht.
De Haagse Jacques Wijsman woonde in Amsterdam. Op oudejaarsavond (tevens zijn verjaardag) stapte hij op de trein naar Den Haag. 'We weten dat hij in Amsterdam instapte in een hele kleine coupé, daar konden maar drie mensen in. Een is Wijsman, de ander is een verpleegster en de derde man is nooit gevonden. Die staat bovenaan het lijstje met verdachten', vertelt Maartje in Bob Staat Op.
Bewijs of sporen
Nadat het lichaam van Jacques is ontdekt werd het snel uit de trein gehaald. 'Niemand wist wat ze ermee aan moesten.' Het was de laatste trein op oudejaarsavond en die moest nog door naar Eindhoven. 'Die laat je niet zomaar staan vonden ze. Het heeft ongeveer twintig minuten geduurd van de vondst tot de trein weer doorreed.' Jacques werd vijf dagen na de moord begraven op begraafplaats Nieuw Eykenduynen.
Met bewijs en sporen waren ze toen niet bezig, die trein moest door. Maartje legt uit dat ze in die tijd best veel wisten over opsporingsmethoden, maar het in de praktijk brengen was nog nieuw. 'Vanuit onze moderne ogen wordt er ontzettend gestunteld in dat onderzoek.' Wat er nog wel is, zijn de twee kogels waarmee Jacques is doodgeschoten.
Speculaties
Tot op de dag van vandaag is de zaak niet opgelost. In die tijd leverde dat behoorlijk wat speculaties op. Want er kwam steeds meer in het nieuws over de zaak en over wie Jacques Wijsman was. 'Hij blijkt homoseksueel, dat spreekt in de jaren 20 ontzettend tot de verbeelding. Dan gaan de geruchten natuurlijk snel.'
Daar komt bij dat er in 1927 een soort roddelblad kwam, De Wereld. 'Dat beschuldigt een man in de allerhoogste Amsterdamse kringen. En als het dan niet wordt opgelost blijven mensen speculeren.' Toch stond de zaak tot ver in de jaren 30 nog regelmatig in de krant.
Het uitzoeken van zo'n zaak kost ontzettend veel tijd. Voor de podcast spitten Maartje en Paul veel oude kranten door en ze hebben al drie dossiers gevonden. 'En dan proberen te kijken wat je wel en niet kan bevestigen. Want sommige geruchten ontstaan pas tien of twintig jaar later.'
Oproep
Maar hoe los je een honderd jaar oude moordzaak op? En is die op te lossen? 'Je kunt nooit meer getuigen vinden. Het is honderd jaar geleden, iedereen is dood. Maar we hebben wel verrassend veel meer gevonden dan we vooraf ooit hebben kunnen denken.'
En het kan zijn dat er nog mensen zijn met de achternaam Wijsman. Jacques en zijn zus hadden geen kinderen. 'Maar dat betekent niet dat er in andere takken niet nog familie kan zijn." Dus roepen de podcastmakers mensen op: als je iets weet of als je denkt "volgens mij ben ik familie, ik ken dit verhaal" dan kan je mailen naar tips@hetgeheimvanwijsman.nl.
