De Grote Vriendelijke Punkdichter is niet meer: Harry Zevenbergen (1964-2022)

Eind jaren '90 borrelt in café de Bordelaise aan het Huijgenspark de Haagse literaire underground naar boven; diverse dichters storten hun gedreven woorden over het publiek uit – vol vuur gepresenteerd en georganiseerd door Adriaan Bontebal en Harry Zevenbergen. De braaf mompelende dichters op andere podia krijgen gezelschap, het Haagse literaire landschap staat op kraken en wordt opengebroken.

En vervolgens gedicht. Want dichten dat doen ze; met lef, liefde voor taal en humor. Niet verbazingwekkend komen de initiators regelrecht uit de Blauwe Aanslag en gaan al krakend en dichtend verder via Iets Vrijers en De Illusie. Bordelaise Literair is voor mij de eerste kennismaking met het levendige Haagse literaire leven en de verpersoonlijking daarvan: Harry Zevenbergen. Punkdichter, initiator van vele poëziemanifestaties, de eerste officiële stadsdichter, voordrachts-docent, radiopresentator en vooral podiumdier pur sang.

Harry Zevenbergen wordt in 1964 in Randwijk geboren, groeit op in het nabijgelegen Rhenen en krijgt op de middelbare school les van de christelijke dichter Nel Benschop, waar hij, ondanks zijn afkeer van dogma’s, goede herinneringen aan blijft houden. Na verloop van tijd belandt hij in Den Haag, sluit zich aan bij de krakers en raakt in de ban van poëzie. Vooral van de Britse punkdichters Attila the Stockbroker, Pink Sly, Ian Horn, Anne Clark, Murray Lachlan Young en John Cooper Clarke.

Ook dichterbij zag hij voorbeelden en al snel collega’s in Diana Ozon, Bart FM Droog en Rick de Leeuw. In Den Haag vindt hij aansluiting bij schrijvers als Adriaan Bontebal, Cor Gout, Sara Em, Erik Lindner en geliefde Diann van Faassen. Samen geven zij een podium aan beginnende schrijvers als Hagar Peeters, Tjead Bruinja en Tommy Wieringa (in een Bordelaise-boekje uit die tijd nog Tjeerd en Tommie geheten).

Als ik in 2004 zijn bundel Punk in Rhenen bespreek, heb ik hem al op diverse podia zien optreden. Bordelaise Literair is overgegaan in Subliterair (en later Het Haags Dichtersgilde) waarmee Harry en Diann niet alleen workshops geven, maar ook podia en wedstrijden organiseren van het net uit de V.S. overgewaaide fenomeen ‘poetryslams’. Van performance-dichtkunst via poetryslam naar spoken word - Harry bracht het allemaal in praktijk. Trockener Kecks-zanger en collega-punker Rick de Leeuw schreef in het voorwoord van die bundel over Harry: 'Dichters voetballen ook - een underdog met een winnaarsmentaliteit, voor altijd een punk uit Rhenen.'

Voetballen deed Harry bij VV Marine in Scheveningen met bijvoorbeeld oud-kraker Joris Wijsmuller en muzikant en schrijver Cor Gout. Hij dichtte hier in 2004 over.

Naast de politiek en de actualiteit van dichtbij en ver weg, schrijft Zevenbergen ook veelvuldig over sport. Samen met bevriend schrijver Adriaan Bontebal, maakt hij lange reeksen met relativerende columns over wielrennen en voetbal. Onder de noemer ‘Zevenballen’ beschrijven zij vanaf de zomer van 2001 de wedstrijd van die dag (Tour de France, EK, WK). De humorvolle columns verschijnen onder meer in Ravage, Haagspraak en Bankzitters en worden voorgelezen op de radio, eerst bij Omroep West en daarna in Haagse Bluf op Den Haag FM.

In 2007 verschijnt de laatste Zevenbal, Bontebal overlijdt vijf jaar later. Deze sport-stukken worden onder meer gebundeld in De Ronde van Schilderswijk en De zwaartekracht is ook maar een mening.

Tevens organiseert Harry samen met Diann literaire sportavonden in het Paard en Lola Bikes & Coffee en gidsen ze fietstouristen door poëtisch Den Haag. Hij treedt in die jaren sowieso veelvuldig op, soms alleen als dichter, soms samen met muzikanten onder de naam D.O.M.

Niet alleen in Den Haag (Crossing Border/Winternachten) of elders in Nederland, ook tourt hij met bevriende Britse dichters meermaals door Engeland. In het Haagse Westbroekpark organiseert hij, wederom samen met Diann, jaarlijks het zomerse Poëzie aan de waterkant waar wederom oude en jonge dichters een podium krijgen. Op één van de affiches uit die jaren staan bijvoorbeeld zowel Ester Naomi Perquin als Lieke Marsman (jaren voor zij om beurten tot Dichter des Vaderlands worden uitgeroepen).

Van 2007 tot 2009 wordt Harry door de gemeente Den Haag aangesteld als eerste stadsdichter. Tijdens Koninginnenach van 2007 draagt hij zijn eerste stadsgedicht voor waaruit blijkt dat liefde voor je stad en kritiek op diezelfde stad prima samengaan.

Dankzij het voordragen van columns is de stap naar de radio gezet en in 2012 krijgt Harry de gelegenheid om zijn rol als pleitbezorger van de poëzie uit te breiden als presentator van Het Woordenrijk. Elke dinsdag tussen 21.00 en 22.00 uur spreekt hij met Haagse dichters en verhalenschrijvers en geeft hij aandacht aan veel (kleine) podia in de stad. Hij verzamelt een team van creatievelingen om zich heen die wekelijks met nieuwe gedichten, verhalen, recensies en muziek komen. Hij brengt dichters in contact met muzikanten, met prachtige nieuwe werken tot gevolg.

Hij vraagt mij poëzie-recensies te komen voorlezen, waardoor ik na ruim 10 jaar de mens achter de dichter leer kennen. Door zijn overrompelende performance als dichter, keek ik enorm tegen hem op. Hij was de grote punkdichter die zei waar het op stond.Maandelijks een recensie voorlezend leer ik langzamerhand een andere Harry kennen. Een vriendelijke reus die punkliedjes afwisselt met een vlammend betoog voor de laatste rom-com die hij op tv zag. Die een tirade tegen het, ook deze keer weer, te rechtse kabinet afwisselt met het betuigen van zijn liefde voor jeugdliteratuur van Koos Meinderts of Toon Tellegen. Die zijn gasten kiest uit alle windstreken van de stad en die allerlei onderwerpen aan elkaar verbindt.

Zo staat hij in zijn programma stil bij 4 en 5 mei, maar ook bij de Dag van de Arbeid, bij depressie, armoede en eenzaamheid. Telkens met betrokkenen uit de stad in combinatie met verhalenvertellers en dichters van allerlei generaties.

Als hij mij radio-techniek leert, kom ik erachter dat de vrolijke chaos die tijdens zijn uitzendingen vaak ontstaat, niet in scene wordt gezet zoals bij zijn grote radio-voorbeelden Ron Flon Flon en Dik Voormekaar. Hij drukt nog wel eens een verkeerde knop in waardoor de dichter aan de andere kant van de lijn verdwijnt of een liedje halverwege stopt. Toch vangt hij dat altijd prima op, door zelfrelativerende ad-remme opmerkingen – het resultaat van jaren aan podiumervaring.

In 2014 wordt hij door voetbal- en kraakmaat Joris Wijsmuller gevraagd als lijstduwer voor de Stadspartij. Hij neemt die uitdaging met beide handen aan, al baalt hij wel dat hij van de zender even geen radio mag maken om belangenverstrengeling tegen te gaan. Tijdens de campagne passen andere Woordenrijkers op de winkel. Hij krijgt precies genoeg voorkeurstemmen om na een maandje weer terug te keren op de radio. 

Vanaf 2017 vraagt hij me vaker in te vallen als presentator, in eerste instantie omdat hij optreedt in Engeland of elders, later ook omdat hij last krijgt van vage klachten door nog onbekende oorzaak. Ik merk weinig van die klachten, deels omdat we elkaar maar eens in de paar weken een uurtje zien, deels ook omdat bijvoorbeeld 'warrigheid' wel bij de vrolijke chaos past die hij in de studio creëert. Het invallen wordt steeds meer samenwerken, waardoor ik hem iets beter leer kennen. Hij spreekt over zijn plannen voor een nieuwe bundel met kinderpoëzie waarvoor hij samenwerkt met zijn dochter. Sowieso komen Fay en zoon Niels vaker in zijn verhalen voor. De twee twintigers vinden hun eigen weg in het leven, waar hij met bewondering naar kijkt.

Als we vaker samen heen en terug naar de studio fietsen, verhaalt hij over de lange fietstochten die hij door de hele Haagse regio maakt (en steeds meer 'vroeger maakte'). Naast dichter is hij al jaren begeleider in een centrum voor autisten. Op een gegeven moment moet hij dat werk opgeven omdat hij te veel last begint te krijgen. Om in de studio de taken wat te verdelen krijgen we een radiotechnicus erbij, die echter weinig met gedichten of boeken heeft. Daar ziet Harry juist een uitdaging, hij zoekt bij de technicus naar aanknopingspunten en gedeelde interesses en een paar weken later zit de technicus een zelfmeegenomen prentenboek voor de microfoon voor te dragen.

Eind 2017 krijgt Harry na veel onderzoeken uiteindelijk de diagnose Alzheimer te horen, gezien zijn leeftijd van 53 is er sprake van jong-dementie. Een heftige klap voor hem, zijn kinderen en hun moeder Diann, die hem met toewijding en liefde blijven ondersteunen.

In die periode blijft hij radiomaken, meepraten met de gasten, van tijd tot tijd scherp en geestig, maar ook vaker wat afwezig. In juni 2019 maken we een speciale uitzending met zijn diagnose als aanleiding. Met direct betrokkenen en natuurlijk ook gedichten, zoals hij altijd uitzendingen maakte. In de periode daarvoor rond hij één van zijn laatste gedichten af: 

Komende zondagavond staan we in zijn programma Het Woordenrijk natuurlijk met enkele bevriende dichters stil bij zijn overlijden, met opnames van zijn werk en zijn favoriete muziek en om te proosten op zijn leven. Kom maar op met de thee en perensap!