Haagse oorlogsbrieven van keurmeester en gevangene in Unesco-register met bijzonder erfgoed
DEN HAAG - 'Ik ben de pisang', schreef de Haagse keurmeester Henk den Hoed in de oorlog aan zijn vrouw nadat hij was opgepakt door de Duitsers. Het is een van de vele bewaarde brieven en dagboeken die oorlogsinstituut NIOD in het bezit heeft. De uitgebreide collectie is nu toegevoegd aan het Nederlandse Unesco Memory of the World register.
Maar liefst 4.000 brieven en dagboeken van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie zijn toegevoegd aan het register. Het zijn persoonlijke verhalen uit de Tweede Wereldoorlog, Indonesië en Nederlands-Indië.
'In de onderduik, in werkkampen in Duitsland en in de treinen naar de vernietigingskampen in het Oosten schreven mensen hun ervaringen op: voor zichzelf, en voor hun naasten. Ze schreven op wc-papier, krasten bij gebrek aan schrijfwaren hun brieven in papier, maakten tekeningetjes, of schreven een dagboek op de achterkant van een setje Monopoly-geld', aldus het NIOD.
Sinds 1945 zijn er 2.340 dagboeken en 1.600 briefwisselingen geschonken aan het NIOD. Tijdens de oorlog riep een van de ministers op om persoonlijke documenten te bewaren. 'Wil het nageslacht ten volle beseffen wat wij als volk in deze jaren hebben doorstaan', zei minister Gerrit Bolkestein in 1944 vanuit Londen op Radio Oranje.
Henk schreef brieven naar zijn vrouw
In die collectie zitten ook brieven van Hagenaars. Zoals een briefwisseling van Henk den Hoed en zijn vrouw Ien. Henk was een keurmeester van vee en vlees. Hij was 34 toen hij tijdens een razzia werd opgepakt. 'Ik ben de pisang', liet hij zijn vrouw weten. Samen met lotgenoten werd hij via Amsterdam naar het Duitse Lübeck gebracht. Hij moest er werken in de hoogovens. In die periode was zijn vrouw zwanger van hun tweede kind.
Hij en Ien schreven elkaar brieven. Maar drie brieven van zijn vrouw kwamen nooit aan in Duitsland. Ze bevonden zich in een postzak aan boord van een boot, de Groningen IV. Die zonk in januari 1945 op het IJsselmeer. Daarbij kwamen veertien mensen om het leven. Pas anderhalf jaar later werd het wrak geborgen. De brieven werden, als het kon, alsnog afgeleverd. Zo kon Henk lang na zijn thuiskomst alsnog de brieven van zijn vrouw lezen.
Brieven van gevangene Oranjehotel
Jos Arscherl zat gevangen in het Oranjehotel op Scheveningen. Vanuit daar schreef hij brieven aan zijn vrouw. Omdat ze in het Oranjehotel niks kregen om mee te schrijven kraste Jos letters in een brief.
Hij kwam uit Utrecht waar hij werkte bij een organisatie die onderduikers hielp. Ook bereidde hij overvallen van knokploegen voor en verspreidde hij illegale nieuwsbladen. Hij werd op 1 juli 1944 opgepakt. Op 15 november overleed hij in een buitencommando van Neugengamme.
Nederlandse Memory of the World register
Unesco kent sinds begin jaren '90 het mondiale Memory of the World Register. Daarop staan momenteel zestien documentaire erfgoeditems met een (gedeeltelijk) Nederlandse achtergrond ingeschreven. Naast deze mondiale lijst zijn ook regionale en nationale registers mogelijk.
Om het dertigjarig bestaan van het Unesco-programma te vieren is het Nederlandse Memory of the World Register in het leven geroepen, dat uitzonderlijk documentair erfgoed zal gaan bevatten met een sterke Nederlandse uitstraling. Naast de collectie egodocumenten van het NIOD zijn er vandaag zeven andere collecties aan deze nieuwe lijst toegevoegd. Het overzicht en de nominaties zijn na te slaan op de website van de Nederlandse Unesco Commissie.
