Wat ging er mis bij cultuurcomplex Amare? Ambtenaren onder ede verhoord tijdens enquête

Wil je de raadsenquête volgen? Bekijk de livestream op deze site van de gemeente Den Haag.

De gemeenteraad wil dat de onderste steen boven komt in het meest politiek gevoelige bouwdossier van de afgelopen vijftien jaar. De Rekenkamer Den Haag concludeerde in 2020 al dat er veel fouten zijn gemaakt bij het verwezenlijken van het nieuwe onderkomen van het Residentie Orkest, het Nederlands Danstheater en het Koninklijk Conservatorium. De uitkomsten van dit onderzoek riep bij de gemeenteraad zoveel vervolgvragen op dat de raad besloot om er een raadsenquête aan vast te plakken.

Een heleboel. Volgens de rekenkamer is de gemeenteraad niet altijd goed en volledig geïnformeerd. Bovendien stelde het college de kosten voor het project steeds lager voor dan ze in werkelijkheid waren en hield het college zelfs kosten buiten het zicht van de gemeenteraad. Uiteindelijk werd Amare niet voor de geplande 177 miljoen euro gebouwd, maar voor 223,3 miljoen.

De enquêtecommissie, die bestaat uit vijf raadsleden, wil lessen trekken voor de toekomst. 'De commissie ziet dat een vervolgonderzoek waardevol materiaal voor toekomstige grote (ruimtelijke) projecten waar de stad de komende jaren mee te maken krijgt, kan opleveren', schreef de voorbereidingscommissie eerder aan de gemeenteraad.

Bovendien vindt de commissie dat er 'een verplichting aan de stad is om transparant te zijn over de ontwikkelingen en de besluitvorming die tot de bouw van het pand hebben geleid'. Het onderzoek richt zich onder meer op de rol van politici, bestuurders, ambtenaren, culturele instellingen en de aannemer.

Dat is uiteindelijk aan de gemeenteraad. Na de openbare verhoren gaat de enquêtecommissie verder met haar onderzoek en voor de zomervakantie worden de uitkomsten gepresenteerd. Hierover moet de gemeenteraad zich buigen en een oordeel vellen.

Feit is wel dat de wethouders die politiek verantwoordelijk waren voor het cultuurcomplex – Joris Wijsmuller (Haagse Stadspartij) en later Boudewijn Revis (VVD) – al zijn gevlogen. Zij werken niet meer op het stadhuis. Daarnaast zijn heel veel partijen uit de raad op enig moment betrokken geweest bij de bouw of de afbouw van het cultuurcomplex, waardoor een politieke afrekening niet voor de hand ligt. Op een aantal oppositiepartijen na dragen alle partijen uit de gemeenteraad op de een of andere manier politieke verantwoordelijkheid voor het project.

Dat begint al in de collegeperiode 2010-2014. De coalitie van PvdA, D66, VVD en CDA loodst het Spuiforum, de voorloper van Amare, door de gemeenteraad. Maar het Spuiforum zal nooit gebouwd worden, omdat de Haagse Stadspartij daar een stokje voor steekt in 2014.

De partij wint in dat jaar de verkiezingen met een anti-Spuiforum-campagne, komt in de coalitie en laat het Spuiforum in de prullenbak verdwijnen. Maar een cultuurcomplex is daarmee niet van de baan. Er komt een nieuw ontwerp en opvallend genoeg is de wethouder van de Haagse Stadspartij, Joris Wijsmuller, daarvoor verantwoordelijk. Zijn partij, die zich te vuur en te zwaard verzette tegen het Spuiforum, staat aan de wieg van het huidige Amare waarvan de bouw in de zomer van 2017 begint. Een Spuiforum 2.0, zo vinden zijn tegenstanders die nauwelijks verschil zien met 'oude' ontwerp. Maar volgens Wijsmuller is er wel degelijk verschil, omdat het project goedkoper is en het Spuiplein niet bebouwd wordt.

Daarmee zijn we er nog niet. Hart voor Den Haag en GroenLinks zijn jarenlang fervente tegenstanders van het cultuurcomplex, onder meer omdat het project 'onverantwoord' duur is. Maar in 2018 moeten zij door de pomp en nemen dat jaar een deel van de politieke verantwoordelijkheid op zich.

De bouw van het cultuurcomplex is dan al een een paar maanden aan de gang. Beide partijen behalen in maart 2018 een flinke verkiezingsoverwinning en belanden aan de onderhandelingstafel. Daar blijkt dat de gemeente en de ontwikkelcombinatie die Amare bouwt ruziën over het betalen van extra kosten. Om het geschil af te kopen trekt de gemeente de portemonnee en plust het budget van het bouwproject op met 31 miljoen euro. Hart voor Den Haag en GroenLinks gaan overstag en stemmen hiermee in.

Alle (oud-)wethouders, (oud-)burgemeesters en (oud-)ambtenaren zijn verplicht om naar de openbare verhoren te komen, maar mensen van buiten het stadhuis niet. De enquêtecommissie heeft bijvoorbeeld twee directeuren van bouwer Volker Wessels opgeroepen, maar zekerheid over hun komst is er niet. Commissievoorzitter Arjen Dubbelaar gaat er wel vanuit dat zij zullen komen. 'Wij verwachten dat zij ook het belang van het onderzoek inzien en hun kant van het verhaal willen vertellen', zegt Dubbelaar.

Wil je de raadsenquête volgen? Dat kan via deze link van de gemeente Den Haag.