Burgemeester Van Aartsen zou zijn afgetreden als bouw cultuurpaleis was afgeblazen

Oud-burgemeester Jozias van Aartsen wordt verhoord door de enquêtecommissie
Oud-burgemeester Jozias van Aartsen wordt verhoord door de enquêtecommissie © Richard Mulder
DEN HAAG - Toenmalig burgemeester Jozias van Aartsen zou in 2014 zijn afgetreden als de partijen die na de verkiezingen onderhandelden over een nieuwe coalitie de bouw van een nieuw cultuurpaleis in Den Haag hadden afgeblazen. 'Uiteindelijk wel', antwoordde Van Aartsen op de vraag van de commissie of hij consequenties aan zo'n besluit zou verbinden. Maar volgens hem was het ook een hypothetische vraag, omdat de partijen die destijds een nieuwe coalitie vormden wel een nieuw onderkomen voor het Residentie Orkest, Nederlands Dans Theater en Koninklijke Conservatorium wilden bouwen. Zij het in een compleet andere vorm dan daarvoor.
Van Aartsen werd dinsdagmiddag verhoord door de enquêtecommissie van de gemeenteraad, die onderzoek doet naar de bouw van cultuurpaleis Amare op het Spuiplein in het centrum van de stad. Hij was van 2008 tot 2017 burgemeester van Den Haag en maakte er geen geheim van dat hij groot voorstander was van een nieuw onderkomen voor de culturele instellingen. 'Het was essentieel voor de cultuur en economie van de stad', zei hij.
Volgens hem verkeerde vooral het gebouw van het Residentie Orkest in een zeer slechte staat en was die ook akoestisch niet meer in orde. Het Nederlands Dans Theater wilde ook meer ruimte. En net zoals een grote stad een goede voetbalclub verdient, heeft die ook een cultureel hart nodig, zei Van Aartsen. Vandaar dat er in die periode werd geïnvesteerd in een nieuw stadion voor ADO en dus ook in een nieuw gebouw voor de instellingen.

Groot draagvlak

De voormalig burgemeester wees er ook op dat er aanvankelijk in de politiek ook een groot draagvlak was voor het project. Die nam wel af toen er in de periode 2011/2012 hard moest worden bezuinigd door het toenmalige college van burgemeester en wethouders, onder meer op cultuur. Dat zorgde ervoor dat de wethouder van cultuur, Marjolein de Jong (D66), het destijds heel moeilijk had. Zij moest aan allerlei instellingen meedelen dat ze veel minder geld kregen en tegelijk de plannen voor een miljoenen kostend nieuw cultuurpaleis verdedigen. 'Het was een ongelooflijk lastig debat dat ze moest voeren', herinnerde de oud-burgemeester zich.
Vandaar dat het idee ontstond om haar college Marnix Norder (PvdA, stadsontwikkeling) het project te laten overnemen. Daarover werd 'intensief' gesproken in het college, vertelde Van Aartsen. 'Maar het zat in de natuur der dingen dat dit ging gebeuren.' Toch erkende hij ook dat 'mevrouw De Jong dat niet prettig vond'. De oud-burgemeester: 'Zij had dat liever niet gewild. Maar het was wel noodzakelijk.'
Norder was volgens hem meer de man van 'laten we dit nu aanpakken'. En van: 'We kunnen nu wel eindeloos blijven zeuren en palaveren, maar laten we het doen.'

Noodzakelijk

Maar in 2014 waren er nieuwe gemeenteraadsverkiezingen. De Haagse Stadspartij (HSP) kwam mede na een campagne tegen het cultuurpaleis in het stadsbestuur. Het plan voor het Spuiforum ging tijdens de coalitieonderhandelingen van tafel.
Van Aartsen vertelde dinsdag ook dat hij aan de onderhandelende partijen had duidelijk gemaakt dat het wat hem betreft noodzakelijk was dat Den Haag een nieuw onderwijs- en cultuurcentrum zou krijgen. Het kwam er ook, zij het in een andere vorm. Als de partijen echter hadden besloten om dat niet te bouwen, dan zou hij zijn afgetreden, vertelde Van Aartsen, in enigszins bedekte termen. Hij benadrukte dat een stad immers 'niet vooruit kan, als-ie niet verandert'. Om dat vervolgens ook zelf te relativeren. ‘Het vertrek van een burgemeester hoeft geen drama te zijn.

Compleet nieuw plan

Onder regie van een nieuwe wethouder, Joris Wijsmuller van de HSP, moest er weer een compleet nieuw plan voor een cultuurpaleis worden gemaakt. Daarbij werd ook gekozen voor een andere manier van werken. De bouwcombinatie Cadanz werd verantwoordelijk voor het ontwerp, de bouw en het onderhoud.
Hoewel Van Aartsen tijdens het verhoor zei dat een burgemeester zich niet al te veel tot in detail met projecten van wethouders moet bemoeien, kwam hij eind 2016 toch zelf in actie. In de loop van dat jaar waren er 'fricties' ontstaan tussen de toekomstige gebruikers, de gemeente en bouwcombinatie Cadanz.

Helemaal tot stilstand

Om te voorkomen dat het project zelfs helemaal tot stilstand zou komen, ging hij samen met de toenmalige gemeentesecretaris op 5 december 2016 in gesprek met de top van VolkerWessels, het bouwbedrijf dat een belangrijk onderdeel vormde van Cadanz.
Tijdens deze 'fact finding-missie' bleek dat de bouwer vooral moeite had met een deel van het onderkomen van het Nederlands Dans Theater dat niet was gesloopt, omdat de dansers hiervan gebruik wilden blijven maken. Dat deel van het pand stond heel dicht tegen het nieuwe Amare aan en belemmerde de bouw. Verder zouden de kosten enorm zijn opgelopen, deelde de top van VolkerWessels mee. Maar uiteindelijk kon de gemeente Den Haag weinig met die problemen, vertelde de burgemeester. Door het contract bleven de problemen op het bord van de bouwer.

Harde sfeer

Tijdens het verhoor van de oud-burgemeester bleek ook dat de enquêtecommissie signalen heeft ontvangen dat het er in deze periode heftig aan toe ging in het stadhuis. Zo zou er weinig ruimte zijn voor kritische ambtenaren. Verder zou in het team dat de bouw van Amare moest begeleiden sprake zijn van een 'harde sfeer' en zouden 'woedende wethouders schreeuwend tegen ambtenaren tekeer' zijn gegaan.
Van Aartsen verklaarde echter hierover nooit iets gehoord te hebben. 'Als mensen echt een probleem hadden, zouden ze naar mij toe hebben kunnen komen', zei hij. Om daaraan wel toe te voegen dat het wel eens is voorgekomen dat iemand met een deur sloeg. Maar dat zou een uitzondering zijn geweest. 'Bovendien vinden mensen het ook leuk om hard te werken. Om dingen voor elkaar te krijgen.'

💬 Neem contact op! Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht via het contactformulier!

Altijd op de hoogte van het laatste nieuws en achtergronden uit Den Haag? Download onze app en ontvang notificaties bij belangrijk nieuws uit jouw stad!