Oud-wethouder Joris Wijsmuller erkent dat dingen beter hadden gekund, maar is 'supertrots' op Amare

Joris Wijsmuller
Joris Wijsmuller © Den Haag FM
DEN HAAG - 'Ik heb mijn nek uitgestoken en ik ben er supertrots op', zegt Joris Wijsmuller. 'We hebben heel veel waar voor ons geld gekregen.'
De Haagse oud-wethouder is daarvoor vijf uur lang gehoord door de enquêtecommissie die onderzoek doet naar de bouw van het cultuurpaleis Amare. Hij schetst daarbij het verhaal van een enorme klus onder hoge druk die soms uitermate moeizaam verliep.
Er is een crisisoverleg met de bouwer in het Kurhaus. Twee burgemeesters moeten ritjes maken naar Rijssen om plooien glad te trekken met de directie van VolkerWessels. Bouwvakkers die tijdens een cruciale fase het werk neerleggen. Debatten in de gemeenteraad tot diep in de nacht.

Iets nieuws

Wijsmuller wordt in 2014 wethouder. Zijn Haagse Stadspartij heeft in de verkiezingscampagne daarvoor fel gestreden tegen de realisatie van het Spuiforum. Dat zou te duur worden en niet goed in de omgeving passen, is de overtuiging van de lijsttrekker. Bij de moeilijke coalitieonderhandelingen wordt besloten iets heel nieuws te gaan doen.
Er moet een ander cultuurpaleis komen. Maar de uitgangspunten en het budget moeten hetzelfde blijven. Om dat voor elkaar te krijgen, kiest het nieuwe stadsbestuur voor een constructie waarbij de bouwer verantwoordelijk is voor het ontwerp, de bouw en het onderhoud. De gemeente en instellingen die erin komen, zetten daarvoor tienduizenden eisen op papier.

Niet aan plannen tornen

Wijsmuller, andere wethouders die werden gehoord en topambtenaren waren en zijn ervan overtuigd dat dit een prima methode is om de kosten in de hand te houden. Met wel een belangrijke voorwaarde: tijdens de bouw moet er niet meer aan de plannen getornd worden. Maar in de praktijk gebeurt dat wel, zo wordt in de jaren daarna duidelijk. De instellingen maken zich grote zorgen over wat op het Spuiplein verrijst. Dit is niet wat ze hebben 'besteld', dus stellen ze aanvullende eisen.
Dat leidt in de praktijk tot hoogoplopende conflicten met de bouwer. Zo hoog dat Wijsmuller soms de hulp van burgemeester Jozias van Aartsen inroept. Die, vertelt de oud-wethouder deze dinsdag, wil dat wel doen, maar stelt daarbij soms ook flinke eisen. Zo moet de gemeentelijke projectleider waarin de wethouder juist veel vertrouwen had, van de klus worden gehaald.

Tijdsdruk te hoog

Achteraf gezien, stelt Wijsmuller ook eerlijk, was de tijdsdruk om Amare te bouwen té hoog. Zo zou het verstandiger zijn geweest om meer tijd te nemen om de eisen van de gebruikers goed op papier te zetten. Dan zouden daarover later minder conflicten zijn ontstaan.
Ook was het beter geweest om goed te kijken naar het bedrijfsplan dat de instellingen opstellen. Als de plannen voor Amare worden gemaakt, is dat al heel oud en bleek het ook veel gaten te bevatten. Het is gewoon veel te rooskleurig. Dat maakt hij in 2017 ook zelf bekend: het bedrijfsplan, blijkt uit een nieuwe analyse, vertoont een tekort van 2,1 miljoen euro. 'Dit was een kwetsbaar onderdeel’, aldus Wijsmuller nu. Een onderdeel dat hij in die dagen ook zelf niet goed in het vizier heeft. 'Dit was een blinde vlek.'
Oud-wethouder Joris Wijsmuller even terug in de Haagse raadszaal
Oud-wethouder Joris Wijsmuller even terug in de Haagse raadszaal © Omroep West
Verder geeft Wijsmuller toe dat er nog een financieel zwak punt is. De instellingen moeten via sponsoring 15 miljoen euro bijdragen aan de bouw. Als raadslid had hij in 2012 al gezegd dat dit 'irreëel' is. Als wethouder neemt hij het toch als uitgangspunt in de plannen op. De oud-wethouder noemt dat nu een 'politiek compromis'.
Toch is de oud-wethouder wel tevreden over het resultaat als geheel. Als de gemeente niet had gekozen voor die constructie met de bouwer, zou de stad tientallen miljoenen extra hebben moeten bijdragen aan Amare, zegt hij. En tegen de commissie: 'Ik hoop dat uw rapport een streep onder het verleden zet, zodat we onze blik naar de toekomst kunnen richten.'

Bijzondere positie

Tijdens deze langste dag van de verhoren tot nu toe is dan al eerder de oud-directeur van het Koninklijk Conservatorium (KC), Henk van der Meulen aan het woord geweest. Van de drie instellingen die in Amare komen, is de positie van deze opleiding een bijzondere. Volgens de gemeente is het conservatorium 'essentieel' voor het slagen van het cultuurcomplex.
De combinatie van studenten met de professionals van het Residentie Orkest en het Nederlands Dans Theater is 'uniek', zo zei oud-wethouder Marjolein de Jong (D66) vorige week, en de studenten moesten zorgen voor reuring in de binnenstad. Ook andere bestuurders zoals oud-wethouder Marnix Norder (PvdA) en oud-burgemeester Jozias van Aartsen benadrukken voor de commissie het belang van het KC.
Ook de onderwijsinstelling zelf had wel oren naar het verhuizen naar de binnenstad, vertelt Van der Meulen dinsdagochtend. Vooral omdat de studenten in het centrum meer in contact komen met publiek en cultuur. Bovendien zou een samenwerking met professionele instellingen als het Residentie Orkest en het Nederlands Dans Theater goed zijn voor het onderwijs.

Enthousiasme

Het KC stapt dus met enthousiasme in het nieuwe avontuur. Maar al snel wordt duidelijk dat de onderwijsinstelling minder geld kan bijdragen aan de bouw van het cultuurcomplex dan de gemeente voor ogen heeft. In 2010 stelt de gemeente als voorwaarde dat de onderwijsinstelling zelf de kosten moet dragen voor de verhuizing en de nieuwe huisvesting. Dat bedrag wordt vastgesteld op 81,5 miljoen euro, maar het KC kan niet meer dan twintig miljoen euro bijdragen.
Sinds een paar maanden doet de raadsenquêtecommissie onderzoek naar de totstandkoming van cultuurcomplex Amare. Hierin zijn het Residentie Orkest, het Nederlands Dans Theater en het Koninklijk Conservatorium gehuisvest. De kosten van het project liepen op van 177 miljoen euro naar uiteindelijk 223 miljoen euro. Ook werd de gemeenteraad niet altijd goed geïnformeerd. Afgelopen maandag is de enquêtecommissie begonnen met het onder ede verhoren van betrokkenen. Voor de zomer wil de commissie een eindrapport presenteren.
'Wij hebben meteen gezegd dat wij de 81,5 miljoen euro niet konden betalen', zegt Van der Meulen daarover. 'Dat heb ik toen ook besproken met zowel wethouder Marjolein de Jong (D66) en als met wethouder Marnix Norder (PvdA). Ik heb geen idee hoe dit bedrag tot stand is gekomen. Het is berekend door de gemeente.' Om het KC erbij te houden en het hoofd te bieden aan de financiële problemen spreekt de gemeente af dat de onderwijsinstelling minder huur hoeft te betalen dan de andere gebruikers. Ook geldt de huurovereenkomst van het KC voor veertig jaar en die van de andere twee instellingen voor twintig jaar.

Scheve ogen

Dat zorgt voor scheve ogen. 'Het Koninklijk Conservatorium betaalt minder huur dan je zou mogen verwachten', zegt voormalig directeur van het Dans- en Muziekcentrum Henk Scholten vorige week in zijn verhoor. 'Dat tekort kwam ten dele voor rekening van het Dans- en Muziekcentrum.' De lagere huur is nog altijd een van de oorzaken van het exploitatietekort van Amare. Maar het beeld dat het KC een 'profiteur' zou zijn is volgens Van der Meulen onterecht. 'We wilden helemaal niet voor een dubbeltje op de eerste rij zitten’, zegt hij. ‘Dit is gewoon wat wij kunnen betalen. Dit is het dubbeltje dat we hebben.'
Ook Van der Meulen wordt ondervraagt over de sponsoring. Op papier moet het KC namelijk meer bijdragen aan de bouw van het cultuurcomplex, omdat de gemeente in 2011 afspreekt dat de instelling voor tien miljoen euro aan sponsorgelden zou binnenhalen. De andere instellingen hoefden bij elkaar vijf miljoen aan sponsorgeld op te hoesten. Van der Meulen noemt dat nu een 'strafmaatregel' omdat het conservatorium minder huur betaalt.

Niet realistisch

Maar het totale sponsorbedrag van vijftien miljoen euro zou nooit binnengehaald worden. Het was niet realistisch, zegt ook Van der Meulen. Het gebouw moest nog gebouwd worden en dan is het bedrijfsleven niet genegen om geld te steken in 'stenen'. Van der Meulen: 'Bedrijven willen wel activiteiten sponsoren, maar niet bijdragen aan het bouwen van een cultuurcomplex. Maar het was een politieke wens om het bedrijfsleven aan de voorkant te betrekken bij het project.'
Bovendien is de afspraak met de culturele instellingen een 'inspanningsverplichting' en geen 'resultaatverplichting'. Van der Meulen: 'De gemeente zou de regie houden.' Maar uiteindelijk wordt nooit serieus werk gemaakt van de sponsoring. 'Door drukte binnen het proces bleef de werving van sponsors achter. Het kwam weleens ter sprake, maar er is nooit een plan gekomen.'

💬 Neem contact op! Heb jij een tip of opmerking voor de redactie? Stuur ons een bericht via het contactformulier!

Altijd op de hoogte van het laatste nieuws en achtergronden uit Den Haag? Download onze app en ontvang notificaties bij belangrijk nieuws uit jouw stad!