Hoogspanning op het stadhuis: valt de coalitie voor Richard de Mos?

Richard de Mos liet er na zijn vrijspraak op 21 april geen misverstand over bestaan. Hij wil met zijn partij terug in het college. Hart voor Den Haag is de grootste partij in de stad, maar zit tot frustratie van de fractie in de oppositie. Bij de laatste verkiezingen lukte het de partij niet om, ondanks de verkiezingswinst, in het college te komen, omdat een aantal partijen dit vanwege de corruptiezaak blokkeerden. Zolang er geen vonnis is, betoogden de partijen, willen we niet met Hart voor Den Haag in de coalitie.

Maar dat vonnis ligt er sinds 21 april dus wel. De rechter veegde de vloer aan met de beschuldigingen en sprak de oud-wethouders De Mos en Guernaoui en zes andere verdachten op alle punten vrij. Het OM is het oneens met de uitspraak en besliste na lang nadenken om in hoger beroep te gaan. Daardoor blijft de zaak boven het stadhuis hangen.

Het hoger beroep maakt voor de politieke ambities van De Mos niet uit. Hart voor Den Haag is na de verkiezingen op oneigenlijke gronden uit het college gehouden en dat moet rechtgezet worden, vindt hij. En, zo wilde hij laten zien, hij is de moeilijkste niet. 'Wij willen aanschuiven bij de huidige coalitie', zei hij daags na zijn vrijspraak. 'Er hoeft niemand weg.'

Maar van zomaar aanschuiven is geen sprake. De Mos wil het huidige coalitieakkoord openbreken. Dat valt op te maken uit de vrijgegeven verslagen die gemaakt zijn na de gespreksronde die oud-minister Bruno Bruins (VVD) hield. Hij was door de raad gevraagd om de politieke gevolgen van de vrijspraak van De Mos en Guernaoui in kaart te brengen en Bruins adviseerde om zo snel mogelijk verkennende gesprekken te starten over deelname van Hart voor Den Haag aan het college.

'Er zal wel onderhandeld moeten worden over het gesloten akkoord', aldus De Mos in het gespreksverslag. 'Dat betekent dat het akkoord aangevuld zou moeten worden met punten van Hart voor Den Haag en dat de punten waar Hart voor Den Haag moeite mee heeft, eruit moeten.' Volgens De Mos kunnen de onderhandelingen slagen of mislukken, maar hij stelt wel 1 september als deadline voor het einde van de onderhandelingen. 'Omdat de begroting voor 2024 er dan aankomt.'

GroenLinks 'schenkt klare wijn', zoals de partij zelf zegt. GroenLinks wil verder met de huidige coalitie en houdt gesprekken met Hart voor Den Haag over collegedeelname tegen. De partij zag niets in het aanstellen van een gespreksleider en stemde daarom tegen deze motie, die wel een meerderheid kreeg. Nadat de gespreksronde een voldongen feit was accepteerde GroenLinks de keuze voor Bruno Bruins en de partij nam dan ook deel aan de gespreksronde.

In het gespreksverslag staat dat GroenLinks 'de stad duidelijkheid wil bieden'. 'GroenLinks stelt zich op het standpunt dat zij geen reden ziet voor verandering in de samenstelling van het college. Het college functioneert volgens GroenLinks momenteel goed en hoopt dat dit zo blijft. GroenLinks wil aldus geen gesprekken voeren met Hart voor Den Haag over eventuele terugkeer in het college.'

Dit standpunt blijft ongewijzigd, ook na het advies van Bruins om verkennende gesprekken te starten. 'GroenLinks Den Haag is niet gebaat bij de vierde onderhandeling in vijf jaar tijd, wel bij het herstellen van vertrouwen', was de reactie van de partij na de presentatie van het advies van Bruins.

De PvdA en GroenLinks trekken samen op. Ook de PvdA is tegen het voeren van gesprekken met Hart voor Den Haag en stemde tegen het aanstellen van een gespreksleider. Zo’n gespreksronde zou te veel op een verkenning gaan lijken. Maar net als GroenLinks blokkeerde de PvdA de keuze voor Bruins niet en ging bij hem langs.

'De PvdA heeft altijd aangegeven een rechts college niet aan een meerderheid te willen helpen en wenst dus niet over te gaan tot een verkenning voor een nieuw te vormen college', staat in het gespreksverslag. 'Bovendien zouden het de vierde onderhandelingen in vijf jaar worden. De PvdA is van mening dat dat niet goed is voor de stabiliteit van het besturen van de stad. Daarom zijn onderhandelingen voor een nieuwe coalitie niet aan de orde.'

Het advies van Bruins heeft de PvdA niet doen veranderen van standpunt. 'Ons standpunt is ongewijzigd. De overweging om verkennende gesprekken tussen de huidige coalitie en Hart voor Den Haag te starten, delen we daarom niet', stelde de partij na de presentatie van het advies.

De VVD doet haar uiterste best om de 'uitgestoken hand' van Richard de Mos te grijpen en lijkt daarvoor hoog spel te willen spelen. De liberalen staan inhoudelijk dicht bij Hart voor Den Haag en wilden de afgelopen formatie het liefste met de partij van Richard de Mos verder. Maar door de strafzaak mislukte dat. Nu liggen de kaarten anders, aldus de VVD.

'Met de vrijspraak is de aanleiding voor de uitsluiting weggenomen. Dit betekent dat het gebrek in het democratisch proces kan worden hersteld. De VVD vindt het essentieel voor het vertrouwen in het stadsbestuur en de politiek dat er nu een volwaardig democratisch proces kan plaatsvinden', staat in het gespreksverslag. 'Hart voor Den Haag heeft na de rechterlijke uitspraak aangegeven in gesprek te willen met de huidige coalitie. De VVD ziet dat als een constructieve manier om zaken die kapot zijn gegaan te herstellen en tegelijkertijd recht te doen aan de inzet van de huidige coalitie.'

Maar coalitiegenoten GroenLinks en PvdA weigeren dit gesprek te voeren en dat is 'teleurstellend', vindt de VVD. De partij wil na de vrijspraak niet verder alsof er niets gebeurd is. Ook na de gespreksronde met Bruins houden de linkse partijen vast aan hun weigering en dat valt niet goed bij de liberalen. De opvatting van de VVD over het aannemen van de uitgestoken hand van De Mos dreigt geen ruimte te krijgen in de coalitie en dat steekt.

In het gesprek met Bruins wil de VVD nog 'recht doen aan de inzet van de huidige coalitie', maar dat belang lijkt naar de achtergrond geschoven. De VVD dreigt uit het college te stappen als de coalitie geen serieuze gesprekken met Hart voor Den Haag aangaat, melden bronnen rond de VVD-raadsfractie aan Den Haag FM.

Welke vrienden kiest D66? Deze vraag ligt deze week voor op het stadhuis. GroenLinks en de PvdA hebben hun positie duidelijk gemaakt en willen hoe dan ook door met de huidige coalitie, zonder Hart voor Den Haag. Afwijken van dit standpunt zit er niet in. De VVD kiest de andere kant en wil dat de coalitie met Hart voor Den Haag verkennende gesprekken gaat voeren over collegedeelname en lijkt daar zelfs een coalitiebreuk voor over te hebben.

De keuze die D66 deze week maakt is doorslaggevend. De partij heeft acht zetels en mocht de coalitie uiteen vallen dan is bij elke nieuwe meerderheidscoalitie D66 getalsmatig nodig. Wil de VVD de coalitie opblazen dan is het voor de liberalen belangrijk om D66 aan haar kant te houden.

Maar de positie van D66 hinkt nu nog op twee gedachten. D66 'staat voor het huidige college', maar wil, anders dan GroenLinks en de PvdA, wel met Hart voor Den Haag in gesprek. 'D66 staat open voor een gesprek in coalitieverband met Hart voor Den Haag en sluit niets op voorhand uit', staat in het gespreksverslag. 'Op dit moment is de situatie dat twee partijen (GroenLinks en PvdA) hebben aangegeven dit niet te willen. D66 wil rekening houden met de andere partijen en bestuurlijk betrouwbaar zijn.' En een coalitiebreuk is 'onverantwoord' zo heeft D66 aan Bruins laten weten.

De partij zit dus met een dilemma. D66 wil door met de huidige coalitie, maar wil tegelijkertijd 'in coalitieverband in gesprek met De Mos. Zoals de zaken er nu voorstaan kan dit niet allebei en zal de partij moeten kiezen tussen GroenLinks en de PvdA aan de ene kant of de VVD aan de andere.

Die keuze is ingewikkeld, omdat binnen D66 verschillend gedacht wordt over het wel of niet starten van verkennende gesprekken met De Mos. Een deel vindt het vanuit democratisch oogpunt noodzakelijk om dit gesprek aan te gaan met Hart voor Den Haag en een ander deel voelt die verplichting niet.

Toch lijkt de partij het wel eens te zijn over de voorwaarden van een samenwerking met Hart voor Den Haag. 'Het wegwerken van achterstallig onderhoud (in de verhoudingen en het vertrouwen tussen partijen), transparantie in de partijfinanciën en het grijze gebied zijn belangrijke voorwaarden waaraan gewerkt moet worden, alvorens D66 eventueel wil samenwerken in een college', staat in het gespreksverslag. D66 wil dus de tijd nemen voor de gesprekken, maar dat wil De Mos nu juist niet. Hij heeft haast en wil voor 1 september klaar zijn met de onderhandelingen. Dan kan hij als wethouder meebeslissen over de begroting van 2024. Donderdag is het uur U.