Blijdschap om excuses van de koning tijdens Keti Koti in Den Haag: 'De pijn is er nog'

In de foyer van theater Diligentia aan het Lange Voorhout staan tientallen bakjes heri heri opgestapeld. 'Wil je wat eten?', vraagt een werknemer aan de deur. 'Binnen ligt bestek.' In de hal van het theater staan hoge tafels, waar bezoekers hun maaltijd rustig kunnen opeten. Rechts van die tafels staat een aantal kraampjes, waar zelfgemaakte zoetigheid en spulletjes verkocht worden. 'Wil je een stukje eksi koekoe?', vraagt een dame, die is gekleed in een felgekleurde jurk met de Surinaamse vlag en een net zo vrolijke hoofddoek draagt.

'Dit zijn angisa's', vertelt ze, wijzend naar de rij hoofddoeken die op tafel wordt gepresenteerd. 'Elke doek heeft een andere betekenis. Vrouwen gebruikten hun hoofddoek vroeger om in het geheim iets te vertellen, als ze niet zomaar vrij konden praten.'

Ze pakt een van de hoofddoeken op. 'Deze heeft drie punten en betekent 'Laat ze maar praten'. Deze zegt 'Volg mij', om je minnaar met je mee te lokken. En dit is een stoute. Deze betekent 'Kus me snel', voor als je bezet was, maar je even stiekem wilde doen.'

'Die van mij heeft geen betekenis', zegt ze. 'Deze heb ik gewoon zelfgemaakt. 'Die van haar betekent 'Kijk naar mij',' roept haar vriendin lachend. 'Kijk hoe mooi ik eruit zie.'

'Kijk, een superheldenboek', roept een jongetje enthousiast. Hij wijst naar de kraam waar de strip 'Suriman' te koop ligt. 'Mag ik die hebben?', klinkt het lief. 'Dit is de allereerste Surinaamse superheld', vertelt de Haagse schrijver Renate Stuger. 'Ik heb Suriman negen jaar geleden bedacht. Mijn vierjarige zoontje zei tegen mij dat alle superhelden wit zijn. Ik zei toen: 'Natuurlijk zijn er wel donkere superhelden, jij bent toch Suriman?'.'

'Ik begreep dat mijn zoon geen superheld had waar hij zich in kon herkennen. Als er al donkere superhelden zijn, zijn dat meestal bijrollen. De clown-achtige, grappige vriend of de hiphopper of rapper. Donkere kinderen denken dan: 'Oh, dit is alles wat ik kan zijn' en gedragen zich daarnaar. In Suriman kunnen deze kinderen zich wel herkennen, hij ziet er net zo uit als hun vader of hun broer. En hij is daarnaast ook een goed rolmodel.'

In een kleine zaal aan de voorkant van het theater, zijn ondertussen optredens. Drie artiesten hebben speciaal voor Keti Koti iets voorbereid in het genre waarin zij uitblinken. Zang, spoken word en rap. 'Ik was er niet bij. Maar toch voel ik de pijn', zingt de Surinaamse Jhilani Wijsman. 'Hoe mensonterend moet dat wel niet geweest zijn. Het is toch niet gek dat dit raakt. De opa van mijn opa's opa heeft het meegemaakt.'

'Vrij van ketenen. Maar wel de druk van het gewicht van de ketenen op ons hoofd verborgen in onverwerkte trauma's', vertelt Uchaindani Watson aan het publiek. Zij won recentelijk de prestigieuze Martin Luther King performance wedstrijd. 'Onverwerkte trauma's. Trauma's van generatie op generatie overgedragen, puur omdat er geen begeleiding was naar de weg van herstel. De trauma’s uit het verleden wikkelen zich om de mens heen als een kleed.'

Ook derde artiest Sherr probeert een boodschap over te brengen. Ze rapt over haar moeilijke jeugd. 'Ik kreeg klappen', klinkt het. Maar ook over de hoop op een wereld zonder ongelijkheid.

Op televisieschermen in de theaterhal is om twee uur de nationale herdenking in Amsterdam te volgen. Het is muisstil en met grote ogen wordt naar het beeld gestaard, in afwachting van wat koning Willem-Alexander gaat zeggen in zijn toespraak, 'Op 19 december vorig jaar heeft de minister-president namens de Nederlandse regering excuses aangeboden voor het feit dat mensen in naam van de Nederlandse staat eeuwenlang tot handelswaar zijn gemaakt, zijn uitgebuit en mishandeld', vertelt de koning kalm.

'Vandaag sta ik hier voor u', vervolgt hij. Als uw koning en als deel van de regering maak ik vandaag deze excuses zelf.'

In de zaal klinkt onmiddellijk een luid gejuich. Voor veel van de aanwezigen zijn dit de woorden waarop ze lang hebben gewacht. 'Ten kon drai', zegt Willem-Alexander in het Surinaams. Er gaat een verbaasd geroezemoes door de ruimte. Dat de koning deze Surinaamse zinnen uitspreekt, komt als een verrassing.

'Tijden zijn veranderd. Den keti koti, brada, sisa. De ketenen zijn verbroken, broeder, zuster.' Er wordt hard geklapt. 'Hij heeft het echt goed gedaan', zegt een oudere dame ontroerd. 'En nee, het is niet overdreven om dit nu nog te doen, want de pijn is er nog.'