Een oud skelet, bijzonder glaswerk en resten van een tonijn: het Binnenhof geeft zijn geheimen bloot

Twee meter onder het wegdek is een donkere lijn in het witte zand te zien. Deze humuslaag was ooit de begroeiing van de duinen, maar ligt tegenwoordig verscholen onder het plaveisel van het huidige Binnenhof. Omdat het nationale politieke centrum wordt gerenoveerd, krijgen archeologen de kans om onderzoek te doen naar de geschiedenis van de stad. En is dus nu ook die witte lijn voor even blootgelegd.

In het gebied waar nu in de grond wordt gespeurd, stond ooit een aanbouw van de Hofkapel, die de Waalsekerk heette. 'Dit was een heel bijzondere plek', zegt Mignonne Lenoir, archeoloog bij de gemeente Den Haag. 'Alleen de rijke mensen van het hof en de adel gingen via deze ingang de Hofkapel binnen.'

Hoewel het onderzoek zich richt op de oorspronkelijke fundering van het Binnenhof en de Hofkapel in het bijzonder, troffen de archeologen ook sporen uit de prehistorie aan. Zo vonden ze resten van een verbrand kind uit de ijzertijd, ongeveer duizend jaar voor Christus, dat werd begraven in de duinen. Onder de grond voor de Ridderzaal zijn ook resten van vuurstenen en schrabbertjes gevonden. Schrabbertjes zijn kleine instrumenten om leer mee te maken.

'Dat we dit kindje hebben gevonden is heel bijzonder', zegt Lenoir. Want dit gebied ligt midden in een drukke stad. De herinneringen aan het verleden werden vaak uitgewist. Wat de vondst nog unieker maakt, is dat niet eerder menselijke resten uit de ijzertijd in Zuid-Holland zijn gevonden.

Het terrein is afgesloten vanwege de opgravingen, maar het publiek wordt goed op de hoogte gehouden over wat de archeologen vinden. Bezoekers die aan de kant van het Mauritshuis het Binnenhof oplopen, kunnen vanachter een hek meekijken naar de opgravingen. Ook worden video's gemaakt om het publiek mee te nemen in het onderzoek. 'Normaal gesproken hebben we twee jaar na een opgraving om een rapport op te stellen, maar nu worden er soms dagelijks nieuwtjes gedeeld', zegt Lenoir.

Wie naar de gevel van de Hofkapel kijkt, ziet daar een bijzonder apparaat hangen. Dit moet mogelijke verzakkingen van het complex detecteren door lenzen op de gevel van het Binnenhof te scannen. Bij kleine afwijkingen laat het meteen een alarm klinken. Dit alarm is tot nu toe maar een keer afgegaan, toen de fontein op het Binnenhof moest worden losgebeiteld.

'In de Hofkapel zijn verschillende graven en gravinnen begraven, maar ook mensen die in de kapel zelf werkten en stadhouders', zegt Lenoir. Archeologen hebben tot resten van acht mensen opgegraven. Om wie het precies gaat, is nog onduidelijk: een fysisch antropoloog gaat de komende tijd onderzoek doen naar de identiteit.

Mogelijk is een van de skeletten Jacoba van Beieren, een gravin uit de 15e eeuw. Bij een opgraving in 1770 zou er ook al een lok haar van de gravin zijn gevonden. Of de resten na onderzoek ook weer terug worden geplaatst is nog onbekend.

Van alle spullen die tot nu toe zijn gevonden, vindt Lenoir het glaswerk dat werd ontdekt het meest interessant. Deze resten werden gevonden in een oude beerput, een plek waarin leden van het hof van alles dumpten.

De archeologen vonden hier onder meer een goud belegd voetje met een daarin leeuwenhoofd gegraveerd. Het is een opmerkelijke ontdekking, want glas was een duur product. 'Normaal zit er veel aardewerk in een beerput, maar dat zat hier amper in.' De mogelijke reden dat in deze beerput juist meer glaswerk ligt, is dat het gebied vooral werd gebruikt mensen die in de Hofkapel werkten.

Een ander bijzondere vondst is een stukje van een 'noppenglas', een glas met punten aan de buitenkant. Deze noppen, werden aangebracht om het glas beter vast te kunnen houden. Mensen aten veelal met hun handen en die werden daardoor snel vettig.

Naast dat ze botten en glaswerk aantroffen, deden de archeologen nog een paar onverwachte ontdekkingen. Eerder werden er al leeuwenbotten gevonden, maar recent vonden de archeologen een wervel van een tonijn. Deze vis komt niet voor in onze wateren. Het exemplaar dat tijdens de opgravingen uit de aarde naar bovenkwam, is dus vermoedelijk hierheen gebracht om op te eten. Een van de archeologen wijst op een oude schriftelijke bron waarin een Scheveningse visser beweert dat hij drie keer een tonijn heeft gezien. Mogelijk heeft hij een van deze tonijnen naar de graaf gebracht als gift of koopwaar.

Bij de opgravingen troffen archeologen ook 'vormstenen' aan. Deze stenen zaten rond ramen en deuren en gaven een mooi reliëf aan de kozijnen. De stenen lagen in het puin. Dat zou een bewijs kunnen zijn dat de Hofkapel ooit is afgebroken en opnieuw is opgebouwd. Hiernaar wordt eveneens in een aantal schriftelijke bronnen verwezen, maar in de fundering werd tot nu toe geen tastbaar bewijs gevonden.

De opgravingen buiten zijn nu bijna helemaal afgerond. Binnen wordt het werk voortgezet. Hier worden gaten geboord onder de Hofkapel om vervolgens met camera's te kijken hoe het er onder de vloer uitziet.

De onderzoekers zijn benieuwd of er een ruimte is tussen de vloer en de ondergrond en hoe groot die is. De hoop is dat er mogelijk grafkelders zijn, maar de archeologen denken eigenlijk dat de kelders zijn opgevuld. 'We verwachten er niet heel veel van. We denken niet dat er skeletten te zien zijn', aldus Lenoir.

Hoewel de kans klein is, is het nog mogelijk dat er meer menselijke resten worden gevonden. De opgravingen buiten zijn niet helemaal afgerond: na het versterken van de fundering wordt nog een hoekje naast de huidige opgravingen onderzocht. Daar in de buurt zijn al eerder menselijke resten gevonden, dus de archeologen hebben voorzichtige verwachtingen dat zij meer botten gaan vinden.

De archeologen zijn enthousiast over wat ze tot nu toe hebben gevonden. 'We zijn erg tevreden, want we hebben veel ruimte gekregen om dingen te onderzoeken', zegt Lenoir. 'Het werk paste precies in de bouwvak. Dat kwam heel goed uit. En er zijn heel interessante dingen naar boven gekomen.'