Een spel van wegstrepen: hoe de twee varianten voor een coalitie tot stand kwamen

Nadat Slob afgelopen weken met alle partijen sprak, is zijn conclusie: in grote lijnen zijn er in Den Haag nu nog twee mogelijke coalities mogelijk. Twee combinaties van partijen die op het eerste gezicht niet veel met elkaar gemeen hebben. Een die bestaat uit zes en een die bestaat uit negen partijen. Dat roept de vraag op waarom juist dit de best mogelijke coalities zijn. In zijn verslag beschrijft Slob dat dit vooral een samenkomst is van uitsluitingen.

Na het presenteren van het verslag van verkenner Arie Slob besloten de partijen in de Haagse raad om nu een variant te onderzoeken met Hart voor Den Haag, VVD, Partij voor de Dieren, Denk, SP en ChristenUnie/SGP. Dit is de eerste variant die Slob voorstelt. Vooral omdat Hart voor Den Haag, de grootste partij in de gemeenteraad, hieraan deelneemt. Een tweede variant is een voortzetting van de resterende coalitie in combinatie met een aantal nieuwe partijen: D66, GroenLinks, PvdA, CDA, aangevuld met Partij voor de Dieren, Denk, SP, Haagse Stadspartij en ChristenUnie/SGP.

Deze mogelijke coalities met zes tot negen partijen was misschien niet wat de inwoners van Den Haag voor ogen hadden toen ze op 16 maart vorig jaar gingen stemmen. Dat er nu een college komt dat niet bestaat 'uit de meest voor de hand liggende partijen' is ook een van de redenen, liet Slob maandag doorschemeren, dat hij nu zo uitgebreid openheid van zaken geeft. De combinaties zijn waarschijnlijk zelfs ook niet de meest logische voor de politici zelf. Want na de val van de coalitie op 29 juni spraken verschillende partijen al over mogelijke nieuwe combinaties. En deze werden toen nog niet vaak direct genoemd.

De Mos gaf destijds aan dat hij het liefst in zee wilde met de grootste drie partijen: Hart voor Den Haag, D66 en VVD. Eventueel aangevuld met GroenLinks. D66-leider Robert Van Asten gaf daarentegen aan een doorstart van de oude coalitie te willen met daarin Hart voor Den Haag als vervanging voor de uitgestapte VVD. Beide samenwerkingen komen echter niet terug in het advies van Slob als kansrijk.

Dat er geen coalitie mogelijk is met zowel Hart voor Den Haag als D66 ligt niet zozeer aan de partijen zelf. Na de vrijspraak van De Mos in april zijn de banden tussen de twee partijen verbeterd. Voorafgaand aan de val van de coalitie voor de zomer gaf D66 ook aan ervoor open te staan om Hart voor Den Haag te betrekken in het gemeentebestuur. Tijdens de verkennende gesprekken van Slob concludeerden zij dan ook wel samen te willen werken.

Het zijn vooral de partijen waaraan zij vasthouden die deze combinatie onmogelijk maakt, blijkt uit de gespreksverslagen van Slob. D66 blijft loyaal aan de voormalige coalitiepartners GroenLinks, CDA en PvdA. Een samenwerking tussen Hart voor Den Haag en PvdA wordt door De Mos echter vanwege oude ruzies uitgesloten.

Hart voor Den Haag houdt op zijn buurt weer vast aan de VVD. Dat valt weer slecht bij D66 en de rest van de oude coalitie. Deze partijen ervaren nog steeds een vertrouwensbreuk met de liberalen nadat de VVD uit de coalitie stapte. De top van de PvdA geeft in het laatste gesprek met Slob aan zelfs meer moeite te hebben met de VVD dan Hart voor Den Haag.

In de twee door Slob voorgestelde varianten zijn vier partijen die in beide combinaties voorkomen: Partij voor de Dieren, Denk, SP en ChristenUnie/SGP. Die hebben daarmee de mogelijkheid om te kiezen voor een samenwerking met de resterende coalitiepartijen of met Hart voor Den Haag en VVD. Op het moment spreken deze partijen over de eerste variant die door Slob wordt geadviseerd, de samenwerking met Hart voor Den Haag en VVD.

Ideologisch liggen deze vier partijen ver van Hart voor Den Haag en vooral de VVD. In gesprekken met Slob benadrukken zij dit ook, maar toch zien ze echter wel ruimte voor samenwerking. Een reden daarvoor is dat bijvoorbeeld de SP en Partij voor de Dieren deze combinatie een goede manier vinden om de bestuurscultuur in het stadhuis te verbeteren. Zij vrezen dat bij de een voortzetting van de vorige coalitie weinig verandert.

De 'sleutelpartijen' vinden op ideologisch vlak meer aansluiting bij de resterende coalitiepartijen. Maar dit betekent niet dat deze combinatie ook direct de voorkeur heeft. Zowel Denk als PvdD zijn bang dat zij daarin als een vervanging van de VVD dienen. Zij vrezen dat te hard wordt vastgehouden aan het huidige coalitieakkoord en dan zij hierin geen beweegruimte krijgen. 'Het moet niet zo zijn dat er alleen 'een paar hobby's van de PvdD' in mogen,' aldus die partij zelf in de gesprekken met Slob.

Na de publicatie van het verslag van Slob heeft D66 aangegeven het liefst een combinatie te willen bespreken met Denk en Partij voor de Dieren. Deze variant zou een progressieve coalitie zijn, maar niet de alle voormalige coalitiepartners zijn hier enthousiast over. Het CDA sprak in een laatste gesprek met Slob aarzelend over een samenwerking met deze twee partijen. Die partij noemt dit ingewikkeld, maar niet ondenkbaar.

Na de presentatie door Slob van zijn verslag, kwamen alle partijen in de raad samen met burgemeester Jan van Zanen bij elkaar. Daarbij werd besloten dat de verkenner zijn werk gaat voortzetten. Als eerste gaat hij nu de kans van slagen van een coalitie met Hart voor Den Haag onderzoeken.

Slob verklaarde tijdens een toelichting op zijn bevindingen ook dat hij tot nu toe stevig heeft doorgewerkt, maar dat hij niet wil voorspellen wanneer hij zijn werk kan afronden. De partijen zelf zijn optimistisch. Zij hopen er voor de eerstvolgende raadsvergadering op 7 september uit te zijn.