Kees Berenbak haalt voorstelling over dementie naar Laak: 'Ziekte die de meeste indruk maakte'

Als initiatiefnemer van wijkvereniging De Buurt Bestuurt zet Kees Berenbak zich al jarenlang in voor het stadsdeel Laak. Normaal houdt hij zich bezig met bijvoorbeeld het plaatsen van AED's of het versterken van de contacten tussen buurtbewoners. Maar met het organiseren van theatervoorstellingen had hij totaal geen enkele ervaring. Toch besloot hij zich aan deze nieuwe stap te wagen. Reden: Berenbak verloor zelf enkele naasten aan dementie. En ook al werkte hij jarenlang als ambulancebroeder: dit was de ziekte die de meeste indruk op hem maakte.

Berenbak: 'Een paar jaar geleden kreeg de tante van mijn vrouw dementie. Dat was dramatisch. Het was een enorm lang proces. Als ambulancebroeder was ik gewend dat iets snel gaat. Goedschiks of kwaadschiks, het is snel duidelijk wat er speelt en hoe het afloopt. Maar dit kan jaren duren. En het wordt steeds intenser. Op een gegeven moment was mijn tante niet eens meer aanspreekbaar. Vervolgens moesten ik en mijn vrouw ook nog een beslissen of ze mocht blijven leven of niet. Dat lag als een steen op mijn maag.'

In 'Helderman' belicht theatermaker en parttime geestelijk verzorger in de gezondheidzorg Thomas Borggrefe de binnenwereld van iemand met dementie. Hij laat zien hoe een steeds sneller dementerende muzikant via muziek in contact blijft met de wereld. Met deze voorstelling hoopt hij te bereiken dat dementerende mensen niet alleen worden gezien als 'dement'.

Borggrefe: 'Mijn personage zegt op een gegeven moment: 'Ik haat het woord dementie!' Dementie betekent ontgeesting. Letterlijk: het hebben van minder geest. Wanneer je het nu krijgt, word je de ziekte. Met het personage dat ik speel, wil ik laten zien dat iemand tot de laatste adem een volwaardig mens is. Meer dan alleen dementie. Als we dat begrijpen, zullen we meer worden dan alleen toeschouwers van een ziekte.'

Berenbak weet uit eigen ervaring hoe moeilijk dat kan zijn. 'Toen mijn tante in een heftige fase kwam, herkende haar niet meer. Dat was erg onplezierig. Maar ik moest blijven komen. Ook omdat je structuur wil bieden. En dat kan al door bij iemand te gaan zitten en je gezicht te laten zien. Je hoeft niet eens iets te zeggen, alleen er zíjn kan al helpen.'

Berenbak schrok niet alleen van het lichamelijke en geestelijke leed. Ook de vereenzaming van zijn tante raakte hem zeer. Zij werd door vrijwel iedereen uit haar omgeving in de steek gelaten, net als vele anderen in het tehuis waar zij woonde. ‘Er zaten daar heel veel mensen met allemaal verschillende vormen van dementie die aan hun lot werden overgelaten. Net alsof ze helemaal geen plek meer verdienden in onze maatschappij.'

Toen theatermaker Thomas Borggrefe nog jong was, kreeg zijn opa dementie. Hij kon het toen niet opbrengen om hem op te zoeken. Achteraf heeft hij daar veel spijt van. 'Nu probeer ik mensen mee te geven dat je contact moet blijven houden. En dat je iemand niet moet gaan zien als de ziekte en afstand moet nemen. Dat is echt onmenselijk. Die mensen verdienen een waardig einde.'

Met zijn voorstelling, hoopt Borggrefe een beeld te creëren van de binnenwereld van iemand als zijn vader. En zo te voorkomen dat naasten die persoon de rug toekeren en daarmee dezelfde fout maken als hij.

Volgens Berenbak heeft de moeite die velen hebben om contact te houden met mensen die lijden aan dementie te maken met 'het accepteren van de essentie van het bestaan'. Hij denkt dat de angst voor ziekte en dood ervoor zorgt dat er een te grote kloof ontstaat tussen de naasten en de persoon met dementie. 'We leven allemaal in fases. Eerst ben je een baby, daarna een adolescent, daarna een senior en ergens tijdens die laatste periode zal je heengaan. Tijdens de voorstelling krijg je te zien wat er gebeurt als je in die laatste fase dementie krijgt. Thomas weet dat echt perfect te brengen. Zelfs met die lege blik in z'n ogen.'

Borggrefe: 'Dat is een naar binnen gerichte blik. Niet een lege blik, maar heel erg gefocust op wat er in mij gebeurt. Dat laat zien hoe gefocust mensen met dementie nog zijn.'