Hoe Mark Rutte op de fiets onderweg naar vrienden tot de keuze komt om te stoppen als premier
28 oktober, 18:00 • 5 minuten leestijd
DEN HAAG - Tijdens zijn wekelijkse persconferentie op vrijdagmiddag verklaart demissionair minister-president Mark Rutte nog dat hij door wil gaan als premier. Maar tweeënhalve dag later maakt hij opeens zijn vertrek bekend, tijdens een debat in de Tweede Kamer. 'Bij het aantreden van een nieuw kabinet zal ik de politiek verlaten', zegt hij tot verrassing van velen op 10 juli van dit jaar. Dat besluit nam Rutte, vertelde hij vandaag, toen hij op fiets onderweg was naar vrienden om over antiek te praten.
De demissionair premier toont zich zaterdagmorgen tijdens een interview met Ron Fresen bij het programma Spuigasten van Den Haag FM opmerkelijk openhartig. Zo vertelt hij precies hoe zijn laatste kabinet in een crisis terechtkomt.
Het kabinet Rutte IV valt op 7 juli 2023 vanwege oplopende spanningen over de de opvang van asielzoekers. 'Bij nader inzien hebben wij als VVD de gesprekken toen te erg op scherp gezet', zegt Mark Rutte zaterdagochtend. De ChristenUnie kon niet instemmen met een strenger asielbeleid, maar Rutte houdt die partij zeker niet verantwoordelijk voor de val van het kabinet. 'Wij hebben het op scherp gezet, dat kan ik de ChristenUnie niet verwijten.'
De discussie over de opvang van asielzoekers in Nederland speelt al ruim een jaar en de demissionair premier is niet gerust op een goede afloop. 'Al vanaf november vorig jaar heb ik mijn zorgen geuit. Achter de schermen heb ik aan alle partijen gecommuniceerd dat ik me zorgen maak over de stemmen rond het onderwerp.'
Vrijdagavond nog premiers kandidaat
In de eerste week van juli loopt de discussie op. Het onderwerp blijkt ook een breekpunt voor sommige partijen. Een compromis biedt wel ruimte voor D66 om mee te gaan met een akkoord, maar voor de ChristenUnie is dit nog steeds onaanvaardbaar. 'Op vrijdagmiddag zei de ChristenUnie dat ook het compromis, de nareisbeperking, onaanvaardbaar was. Dat respecteer ik en daarna hebben we besloten om te stoppen.'
Als Rutte vrijdagavond de val van het kabinet bekend maakt, is hij er ook zelf nog van overtuigd dat hij bij de komende verkiezingen opnieuw lijsttrekker is van de VVD. 'Als u het me nu vraagt, zeg ik ja', verklaart hij tijdens de persconferentie op 7 juli. 'Ik had absoluut de overtuiging om door te gaan', zegt Rutte nu drie maanden later.
Gesprek over antiekbeurzen
Toch verandert hij van mening in het weekeinde. 'Zaterdag en zondagochtend was ik nog steeds van plan om door te gaan. Zondagochtend komt Maurice de Hond altijd met zijn peilingen en ik zat al allemaal plannen te maken en kansen te zoeken met het idee om door te gaan.'
Een paar uur later is alles anders. 'Zondagochtend fiets ik naar een koffieafspraak met twee vrienden. Tijdens dat gesprek hadden we het helemaal niet over politiek, maar over antiekbeurzen. Toen besefte ik opeens dat stoppen ook een optie was. En dat voelde verschrikkelijk goed.'
Het kernteam ingelicht
Na het gesprek met deze vrienden stond er al een bijeenkomst gepland met de top van de VVD. 'We zouden zondagmiddag met het politbureau van de partij, zo noemen het kernteam van de partij, bij elkaar komen in Bergen. Na de koffieafspraak had ik al een telefoongesprek staan met iemand uit het team en daar heb ik dat toen tegen gezegd.'
De maandag daarna maakt Mark Rutte ook in de Tweede Kamer bekend dat hij niet opnieuw als lijsttrekker voor de VVD beschikbaar is. Na een zomer van reflectie staat Rutte nog steeds achter die keuze. 'Kan je na twintig jaar in de politiek nog wel geloofwaardig zeggen dat je een nieuwe start maakt? Als we weer de grootste worden, moet ik weer vier jaar aan de slag.'
Internationale baan
Toch betekent het besluit van Rutte niet direct dat er een einde komt aan een carrière in de politiek. Tijdens eerder interviews gaf de demissionair premier aan dat hij het liefst les wil geven. Nu is er iets meer nuance. 'Als ik les zou gaan geven, zou ik dat niet fulltime doen', zegt hij. 'Maar in de zomer, met de oorlog in Oekraïne, ben ik toch gaan nadenken of ik niet iets internationaals moet gaan doen.'
De demissionair premier blijft bescheiden als hij het heeft over mogelijke posities. 'Er zijn maar een paar plekken, sommige beschikbaar en andere bezet. En de kans is heel groot dat die naar heel goede mensen gaan, waarschijnlijk ook naar meer vrouwen. Maar als de kans zich voordoet, ook een paar jaar later, sta ik er voor open.'
Zo noemt hij de functie van hoogste baas bij de NAVO 'heel interessant' en daarin zou hij ook 'nog wat kunnen bijdragen'. Rutte: 'Als het mijn kant op rolt: misschien ja.' Hij wil in elk geval geen commissaris bij een bedrijf worden of 'speeches gaan geven over mijn tijd als premier'. 'Dat vind ik allemaal heel treurig.'
Geweld in Gaza
Mark Rutte is internationaal al lang actief als minister-president en na een bezoek aan Israël en Palestina eerder deze week spreekt hij zich stevig uit over het handelen van Israël. 'Het geweld moet proportioneel zijn. Israël moet zich kunnen verdedigen, maar dit moet in lijn zijn met het internationale oorlogsrecht.'
Hij roept Benjamin Netanyahu, premier van Israël, dan ook op om de levering van hulpgoederen te herstellen. Eerder sloot Israël Gaza al af van elektriciteit en water en hulpdiensten kunnen niet het gebied in. Ook spreekt Rutte zich hard uit het geweld van Israëlische settlers bij de Westelijke Jordaanoever: 'Dit is onacceptabel. Israël doet te weinig voor de Palestijnse burgers in Gaza en de West Bank. Dat geweld moet echt stoppen.'
Beluister hier de hele uitzending.
